Attan History in Farsi

محقق: پوهنمل محمد رسول زلمی

استاد پوهنحی تربیت بدنی

تاریخچه جهانی اتن

 و تصور میکردند که پدران و نیاکان ما سحر و جادو را از اتن یاد گرفته اند و ستاره شناسان به حرکات مختلف وسمبولیک؛ کاینات و نظام شمسی را ترسیم مینموند.

                                                                                               نمای ازاتن مردم غرب

آنها حرکت هر ستاره و موقیعت هر سیاره را به  حرکت خاصی به بیننده گان نشان میدادند. ازنوشته های (هیروکلیف) که درمعبد قدیم مصر تحریر یافته نتیجه گیری میشود که پادشاهان قدیم مصر مجبور بودند که اتن شاهی را اجرا نمایند ودرحضور رب النوع به رسم حرکات اتن بسیار آهسته و به عجز اجرا میکردند. معلوماتی که امروز گواهی آن را می دهد از مجسمه ها و آثار یونان قدیم بدست آمده که برای هر رب النوع اتن مخصوص اجرا میشد اتن و نمایش معروف که از نمایشنامه (دیونیسوس) که در پیش روی الاهه اجرا میگردید در تاریخ یونان برای باراول ظهور کرده است نمایشنامه و تیاتر که در همان زمان توسط اشخاص مسلکی و فهمیده به شکل دسته جمعی اجرا میگردید و همچنان یک اتن چی خوب آواز خوان خوب هم بود.

آنها لباس های کلان میپوشیدند و به روی خود را با ماسک می پوشاندند و بوت های نوک تیز به پاه میکردند و حرکات دسته جمعی و مخصوص ( اتن) از خصلت های آنها بود.

مشهورترین اتن چی یونان قدیم عبارت از: (ایمیلیا) درنمایشنامه تراژیدی و(کودکس) در کمیدی و (سکینس) در نمایشنامه های هیجانی قابل یاد آوری میباشد.

در یونان قدیم یک نوع اتن دیگر هم اجرا میشد که بنام (اکروباتیک) یاد میشد و اجرا کننده این اتن از جمله هنرمندان بسیار بزرگ بودند چرا که آنها مردم تعلیم یافته بودند و از دوران کودکی به آموختن این هنر مصروف بودند در یونان قدیم فستیوال های اتن نیز مروج بود و این فیستوال ها به مرور زمان به شکل منظم تربه (حرکات تربیتی و ورزشی) شکل یافت و درآن محیط عمومیت پیدا کرد.

اتن های یونان قدیم به اتن های فعلی افغان ها شباهت دارد خصوصآ اتن با اسلحه که به شکل هیجانی و ترسناک اجرا میگردد این اتن به شکل بسیار هیجانی طوریکه هنرمندان  اتن چی اسلحه بدست داشته به اتن شروع مینمایند قسمیکه به یک طرف اسلحه داران و بطرف دیگر دفاع کننده گان قرارمی گیرند و بعضی اوقات حمله کننده گان حمله میکنند و دفاع کننده گان دفاع مینمایند و بعضی اوقات دفاع کننده گان حمله میکنند ودیگران دفاع مینمودند حتی در بعضی اوقات باعث مرگ ومیرشان میشد، که به عوض خوشحالی غم و ماتم را به بار میاورد و این اتن در (سپارتا) بسیار مشهور بود حتی مردم به اولاد های خورد سن از پنج سالگی این اتن را میآموختند، اجرا کننده گان این اتن مردم بسیار هنرمند و جنگ جو و قوی بودند به همین قسم در یونان قدیم فیلسوف های بزرگ اتن چی ها بودند که ازآن جمله  چند تن آنرا ذکر مینمایم : سوفوکل، افلاطون و سقراط از اتن چی های بسیار مشهور یونان بودند، قصه بسیار مشهور است که در وقت محاصره (کریت) سقراط به خاطرآزادی، اتن را اجرا کرد وحرکات مخصوص رقص پاها را تمثیل نمود.

تاريخ اتن ملی درافغانستان

اتن ملي درجامعه ما از اهميت زيادي برخوردار است و درهرمنطقه علاقمند زياد دارد. هزاران سال قبل زمانيکه انسان ها درمزارع زنده گي ميکردند، کوشا برآن بودند تا احتياجات اوليه خود را مرفوع سازند. وقتيکه بيکار ميشدند و يا بالاي چيزي مصروف مي بودند با

                                                                                    نمای اتن افغانی در استدیوم ملی کابل

خود زمزمه ميکردند. همين زمزمه ها نخستین گامی بود براي بيت ها وآواز، به همينگونه وقتيکه آنها احساس خوشي ميکردند و يا ازکارهاي شان راضي ميشدند، دست هاي پرازخوشي را به هم ميزدند، سرهاي خود را حرکات موزون ميدادند وبدین گونه اظهارخوشی ميکردند. همانا اين حرکات توام با رقص ها بود. همين رقص ها بعداٌ اشکال و انواع گوناگون را به خودگرفت و هر منطقه نظربه عنعنات خویش به اجرا آن می پردازند.

 تاريخ اتن از دوره کهن آريانا آغاز شده و مردمان سرزمين آريانا در نشست هاي اجتماعي خود رقص مشترک داشتند، که بنام اتن ياد ميشد. اتن انواع گوناگون دارد و به هر منطقه مربوط ميشود. اتن آريايي ازديدگاه جنسيت به سه نوع است.

1     - اتن زنانه

2     - اتن مردانه  

     3- اتن مشترک

در دوره ويدا اتن پيشرفت زیاد نمود، اتن همرابا بيت نواخته شد. اتن بعد ها با چند هنر ديگرمانند: (بيت، صداها و موزيک) يکجا رقم یافت. براي اجراي اتن ميدان هاي وسيع و مرکزي انتخاب شد و بشکل دایره وی آن استفاده میشد که امروز نیز بدان گونه اجرا می شود،

جوان هاي آريايي موه هاي دراز شانرا به روغن چرب ميکردند، و به کلاه هاي شان به گل ها صحرائي آرایش میدادند. گروه گروه به ميدان اتن مي آمدند و بشکل یک حلقه به حرکات موزون با نواختن دهل بازي کنان حرکات را اجراء ميکردند. وقتيکه دهل سريع ميشد، حرکات نيز سرعت پيدا ميکرد و تا هنگامي دوام مينمود که بازي کنان تاب توان آن را داشتند ومطابق صدای دهل خيزها، نشتن ومکس را درهنگام اتن مراعات می نمودند.

اتن در دوره آريايي ها از طرف شب و روز اجرا ميشد. هنگاميکه اتن از طرف شب اجرا ميشد، در بين حلقه اتن آتش روشن مينمودند و سايه بازي کنان در اطراف ديوار هاي ميدان ظاهر ميشد. وهمين سايه ها باعث دلچسپی مردم  میشد.

در پهلوي آن آريايي ها درهنگام خوشي اتن ميکردند، درميدان هاي جنگ نيز بخاطر بجوش آوردن خون جوانان اتن مينمودند. يک ازعلت هاي پيروزي اين سرزمين در جنگ ها همين بود. وقتيکه تجاوز گران به اين سرزمين هجوم مي آوردند، دهل ها نواخته ميشد که ازآن صدا هاي قهرآور شنيده ميشد، جوانان با شمشيرها به ميدان جنگ مي آمدند وخویشرا آماده جنگ ميدانستند.

لحظات تير شد، زمان ها گذشت ولي اتن آريانا هنوز هم در فرهنگ افغانها بخش ویژه را تشکيل ميدهد. اتن ها در اقوام مختلف افغانستان وجود دارد و بيت هاي گوناگون اتن نواخته ميشود.

اتن يک رقص ديرينه افغان ها است؛ معمولاٌ توسط مرد ها بگونه تشريفاتي اجراء ميشود. بعد ها اين رقص به رقص مسلمانان شهرت يافت، عقيده بر اين بود که اتن، نظاميان را قبل از رسيدن به هدف به خداوند (ج) نزديک ميسازد. اين رقص توسط مغل ها بميان آمده بود و افغان ها که در  سرحدات و مناطق جنوبي افغانستان وجود دارند، آنرا اجراء ميکردند.

خصوصیات اتن

اتن همرا با يک  دهل اجراء ميشود، که ساختمان استوانيي دوسره دارد و داراي پيچيش صداي عميق ميباشد. با اين آله، آلات ديگر نيز ميتواند شامل باشد، مانند تبله ها، رباب ۱۸ تاره، سرني، توله وغيره.

با گذشت قرن ها در تخنيک اتن تغييرات زيادي بوجود آمده است ولي اساس آن تغيير نکرده است. اتن يک رقص مدور است که از دو الي صد نفر در آن اشتراک ميکند و اتنچيان حرکات يک ديگر را به شکل دايره با ضرب دهل تعقيب ميکند. هر قدر که ضرب دهل سريع ميشود، حرکات نيز به سرعت خود می افزاید.

اتن توسط يک رهنما که اتن را آغاز ميکند، اجراء ميشود. اين شخص از تخنيک هاي مختلف استفاده مي نمائيد، و حرکت آخري به اشاره وي صورت مي گيرد. اشاره وي عبارت از دست زدن به زمين يا بلند کردن دست است. ميوزيک به اثر تخنيک هاي رهنما نواخته ميشود و کاملاٌ مربوط به نوع اتن رهنما ميباشد. اتن از ۵  دقيقه الي ۳۰ دقيقه طول ميکشد. اتن وقتي خاتمه پيدا ميکند، که هيچ کسي در ميدان باقي نماند. اتن گرچه از نگاه ساختمان فزيکي دشوار است، مگر بازي کنان در عين اجراء ضعيف نميشوند. اين رقص در افغانستان بسيار مشهور است ودر خوشي هاي مانند عيد، نوروز، عروسي، سالگره وغيره اجراء ميشود.

انواع اتن

اتن در هر منطقه نوعيت و حرکات مختلف همان منطقه را دارد. انواع مختلف اتن مشتمل بر کابلي، وردکي، لوگري، خوستي/پکتيايي، هراتي، کوچياني/کوچي، ختکي، پشيي (با سرني و توله) و نورستاني در افغانستان وجود دارد.

در ذيل ليست اتن هاي مشهور و شناخته شده افغانستان ارايه شده است. انواع مختلف اتن ها به قسم آميخته شده توسط افغان ها اجراء ميشود و اتن يک منطقه نسبت به منطقه ديگر برتري ندارد، زيرا هر يک آن نوعيت و حرکات خاصي خود را دارد.

اتن کابلي

در اين رقص بازي کنان به ضرب هاي دهل بازي ميکنند. اين رقص معمول توسط زن ها و مرد ها اجراء ميشود، که مشتمل بر ۲- ۵ مرحله ميباشد که در اخير توسط چک زدن به داخل ميدان خاتمه مي يابد و بعد عين مرحله تکرار ميشود. سرين و بازو به شکل مرتب و موزون محرک ميشوند و بازي کن به طرف راست و چپ پس و پيش ميرود. البته در هنگام اجراء بند هاي دست نيز با حرکت منظم و محرک ميباشند و يک دست حرکات را به طرف بيرون حلقه اجراء ميکند بعد از دوران به طرف مرکز آورده و با دست ديگر يک چک ميزند. سرعت و زمان اجراي اين اتن مربوط به موزيک نواز ميباشد.

اتن وردکي

اين اتن چک ندارد و مشتمل به حرکات تمام بدن، دواير و همچنان يک دستمال که هر دوره را شديد تر ميسازد، ميباشد. مرد ها در اين اتن معمولاٌ  به بروت هاي پراگنده خود مفختر ميباشند. موهاي خود را چرپ نموده تا وزن آن در هنگام دور بيشتر شود. اجراي اين اتن معمولاٌ مربوط به موزيک نواز يا رهنما تيم ميباشد.

اتن لوگري

اتن لوگري معمولاٌ از شرمندگي آنها و از وقفه هاي موزيک که در سطح محلي اجراء ميکند، معلوم ميشود. اتن آنها نيز علامت دور لوگري را دارد. دست هاي شان هميش بلند ميباشد و چک ميزنند با همان حرکت دور ميزنند و در هنگام دور به زودي چک ميزنند، در اخير به وسط ميدان دو يا يک چک ميزنند. معمول نيست که در اتن يک يا دو دور تماشا شود. اين اتن توسط زن ها و مرد ها و حتي پسران و دختران اجراء ميشود. مرد ها لونگي به سر دارند و هميش در اخير وقتي ضرب دهل سريع ميشود آنرا دور ميکند. اين اتن نيز به اشاره موزيک نواز پيش ميرود و يا هم بازي کننده ها موزيک را تغيير ميدهد.

اتن پکتياوال (خوستي)

اين اتن معمولاٌ ۵ الي ۷ مرحله يا بيشتر از آن دارد. در اين اتن سر بطرف راست و چپ حرکت ميکند، موها دراز به هوا ميپرند و با دور مکمل آنها به طرف مرکز مينشينند، اين اتن نظر به حرکت بازي کننده ها اجراء ميشود. نوع اجراء اتن بسيار دلچسپ است.

اتن کوچياني (کوچي)

اتن کوچياني به شکل عاميانه اتن کوچي است. اين اتن معمولاٌ توسط زن ها در هنگام خوشي ها (سالگره، نوروز، آمدن بهار وغيره) اجراء ميشود. مرد ها آنرا با مو هاي بسيار دراز تر، بروت هاي متحير و ريش هاي دراز اجراء ميکنند. معمولاٌ با دستمال اجراء ميشود و حرکات دوروي بسيار زياد دارد.  اين اتن ۱۰ يا بيشتر مرحله دارد که مشتمل به نشستن بازي کنان به زانو ميباشد و سرهاي خود را موازي به ضرب دهل حرکت ميدهد. پيچيدگي يا عميق بودن آنها در ساحه وسيع اجراي بازي آنها ميباشد، که حتي به زمين هاي ديگر توسعه پيدا ميکند. اين اتن نيز نظر به حرکات بازي کننده ها اجراء ميشد.

اتن ختک:

اين اتن در زمان مغل ها بوجود آمد و آن قسمي بود که بازي کنان با خود اسلحه نيز داشتند. يک بازي کن ختک به مانند قهرمان با شوق و احساسات، اتن را اجراء ميکند. احساسات خود را به شکل فزيکي نشان ميدهند و ۲ الي ۳ شمشير که وزن آن يک و نيم کيلو گرام باشد، با خود در عين اجراء اتن دارد. اين اتن داراي ۵ مرحله است و مشتمل با حرکات شمشير ميباشد. اين اتن نيز نظر به حرکات بازي کنان اجراء ميشود.

اتن نورستاني:

اين اتن نسبتاٌ اتن جديد است و با آلات محلي نورستاني ها اجراء ميشود. اين اتن توسط زن ها و مرد ها اجراء ميشود. زن ها يا دست هاي خود را بلند ميگيرند ويا با ضرب دهل شانه به شانه ميشوند. نوعيت ديگر اين اتن که در مناطق سرحدي چترال اجراء ميشود، مشتمل بر اجراي عمل يک بازي در وسط ميباشد. اين اتن آهسته اجراء ميشود. و به شکل تدريجي در اخير دواير سريع ميشود و به چک ها و صدا هاي شوق بر انگيز حضار مزين ميشود. توجه بيشتر اين اتن در حرکات شانه و حرکات خوش آيند بند دست ميباشد.

در اخير به اميد اينکه معلومات جمع شده قابل توجه شما بوده باشد.

     مأخذ:

          1-  خاورې، غوټۍ . ۱۳۷۰   د پښتو شفاهي ادبيات،   کابل :  مطبعه دولتی.

     2-  رفيع، استاد حبيب الله. مصاحبه معلوماتي در مورد اتن ملي.   کابل: راديو آزادي.

     3-  غلام محمد .  1353،  د پشتنو دودونه .    کابل:    چاپ مطبعه دولتی.

     4-  غروال، محمد عارف .  غرنی سندری.     کابل.   مطبعه دولتی .

          5 -  مجله هنر.   1360،    شماره چهارم.      پکتیا.    صفحه     14

          6- پيشکش ويژه “www.afghanvirtual.com” در مورد اتن

     7-  استفاده از سايت “www.google.com”